گزارش رویداد دوم

دومین رویداد شهر برای شهروند روز پنج‌شنبه 16 اردیبهشت با مدیریت آقای یاسر جعفری(معاون برنامه‌ریزی و توسعه‌ی سازمان زیباسازی شهر تهران) و داوری آقای محی‌الدین فاضلیان(مدیر کل فرهنگی شهرداری تهران و دبیر ستاد تهران 1400)، آقای داریوش بوربور(معمار، شهرساز و برنده‌ی جایزه‌ی شوالیه‌ی ادب و هنر دولت فرانسه) و آقای محمد درویش(کنشگر اجتماعی، فعال محیط زیست و پژوهش‌گر حوزه‌ی کویرشناسی) در پلتفرم SKYROOM به صورت آنلاین برگزار شد. در این رویداد نیز مانند رویداد نخست، جمعی از سخنرانان به ارائه‌ی ایده‌های خود در برابر داوران و جمعی از شنوندگان پرداختند؛ در ادامه خلاصه‌ای از مطالب گفته شده در دومین رویداد شهر برای شهروند آورده شده است:

در آغاز برنامه، مدیر رویداد، دکتر یاسر جعفری به نخستین رویداد شهر برای شهروند که در سال گذشته برگزار شد، اشاره کردند. ایشان رویکرد اصلی شهر برای شهروند را ایجاد فضایی برای حضور و دریافت ایده‌های مستقیم همشهریان و شهروندان خوب شهرمان دانستند که بی‌واسطه با سیستم مدیریت شهری در ارتباط است. ایشان همچنین افزودند: شرایط این روزهای کشور و البته تمام دنیا\به واسطه‌ی کرونا] گاهی تمامی پیش‌بینی‌ها را به هم می‌زند؛ به هر حال ما رویداد اول را در خانه‌ی اتحادیه داشتیم و سعی کردیم مهمانان و شرکت کنندگان را به صورت مجازی داشته باشیم ولی شرایط حادتر کرونا باعث شد تا ما کل برنامه را امروز که دومین برنامه‌ی شهر برای شهروند است را کاملا مجازی برگزار کنیم و سعی ما بر این است که این ایده‌ها به بهترین شکل و در کم‌ترین زمان ممکن خودشان را در شهر نشان دهند.

پس از سخنان دکتر جعفری، هر یک از داوران در چند دقیقه خود را معرفی کردند. با اتمام معرفی داوران، سخنرانان منتخب ایده‌های خود را در مدت زمان 7 دقیقه ارائه کردند؛ پس از معرفی هر ایده، هر یک از داوران نیز به بیان نظرات خود پرداختند. همچنین در این زمان، شنوندگان نیز می‌توانستند پرسش‌ها و دیدگاه‌های خود را درباره‌ی هر ایده بازگو کنند. در ادامه به معرفی هر یک از ایده‌ها به صورت مختصر پرداخته خواهد شد:

نخستین سخنران، آقای هوشنگ امیر اردلان بودند. ایده‌ی ایشان درباره‌ی آبی کردن جداره‌های ساختمان‌ها در شهر تهران بود. به گفته‌ی آقای امیر اردلان، به کمک آبی کردن جداره‌های ساختمان‌ها در جهت هماهنگی با خط آسمان به عنوان یک ایده‌ی بسیار ساده و بسیار ارزان، می‌توان سیمای دگرگون شده‌‌ی شهر تهران را کمی تلطیف کرد. پس از ارائه‌ی ایده، آقای دکتر بوربور با اشاره به آلودگی‌های بصری شهر تهران موفقیت‌آمیز بودن این ایده را بعید دانستند. به گفته‌ی آقای دکتر بوربور یکی از اشکالات تهران، آلودگی بصری خیلی زیاد [آن] است. ما درباره‌ی آلودگی هوا و آلودگی‌های دیگر بحث‌های زیادی می‌کنیم؛ ولی در مورد آلودگی بصری نسبتن کم صحبت شده و می‌شود. پس از آقای دکتر بوربور، آقای درویش به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند؛ ایشان این ایده را قابل اجرا و امکان‌پذیر دانستند؛ به نظر آقای درویش این ایده می‌تواند در زیبایی بصری شهر تاثیرگذار باشد و ناهماهنگی‌های منظر شهری را تا حدودی کاهش دهد. اما دیدگاه محیط زیستی نیز برای این ایده اهمیت دارد. آقای درویش اینطور ادامه می‌دهند: مصرف مواد شیمیایی و رنگ‌ها یکی از مولفه‌های به شدت خطرناک هستند. این‌ها ذرات آلاینده‌ی خطرناک را در هوا پراکنده می‌کنند.

سخنران بعدی، خانم پگاه رحیمی، دانش‌آموخته‌ی معماری و پژوهشگر حوزه‌ی انرژی‌های نو در شهر بودند. ایده‌ی ایشان داشتن شهری بودن کربن با کمک شهروندان بود که راهکارهایی مانند ایجاد جداره‌های سبز را در خود داشت. تبدیل جداره‌های خاکستری به دیوارهای سبز و گسترش پوشش گیاهی عمودی موجب تزریق اکسیژن، جذب کربن، کاهش آلودگی هوا و همچنین کاهش آلودگی صوتی می‌گردد. آقای دکتر بوربور درباره‌ی این ایده به نکاتی اشاره کردند؛ ما باید فضاهای سبز بزرگی را ایجاد کنیم؛ من منکر اینکه فضاهای سبز کوچکی در نقاط دیگری باشد [نیستم]. بدون شک می‌تواند از لحاظ اقتصادی و زیبایی [بصری] بسیار کمک کند. پس از ایشان آقای درویش دیدگاه خود را درباره‌ی این ایده اینگونه بیان کردند: نکته‌ای که باید در این پیشنهاد دیده شود، هزینه‌هایی است که اجرای چنین پیشنهاداتی ایجاد می‌کند. اگر این هزینه‌ها شفاف بیان نشود و مقایسه نشود با امتیازاتی که به بار می‌آورد، نمی‌شود مکانیزم‌های اجرایی و قانونی را برای الزام آوری آن پیاده کرد. طبیعی است شهری که تمامی دیواره‌های عمودی آن سبز باشد شهر جذاب‌تر و زیباتری خواهد بود. ایشان به عنوان مثال بزرگراه نیایش را که ظاهر مناسبی ندارد مطرح کردند. در ادامه نیز نوبت به داوری آقای فاضلیان رسید؛ حذف کربن و افزایش فضای سبز ایده‌ی جذابی بود و نکته‌ای که برای من باز هم جذاب‌ترش می‌کرد، کنشگری شهروندان بود. پیشنهادی که در مورد مقیاس محله‌ای پروژه مطرح می‌کردند که کنشگری شهروندان در آن بود فکر می‌کنم که بتواند [ایده] را متفاوت و متمایز کند.

پس از خانم رحیمی، نوبت به ارائه‌ی خانم مریم مقدمی، دکتری مدیریت دانش رسید. ایده‌ی ایشان راه‌اندازی آزمایشگاه شهروند دیجیتال است. ما در عصری زندگی می‌کنیم که همه‌ی افراد به Smart Phone[1] ها به همراه ابزارهای هوشمند دسترسی دارند؛ اما اینکه چقدر از آن استفاده می‌کنند برای مدیریت شهرمان، برای کمک به شهری که در آن زندگی می‌کنیم و چقدر داده‌محور و با نگاه تصمیم‌گیری مبتنی بر داده حرکت می‌کنیم، در کارهای تئوری مانند پایان‌نامه‌ها به خوبی دیده می‌شود؛ اما در حوزه‌ی عملی من در ایران چنین چیزی را ندیدم. ایده‌ی اصلی ایشان ایجاد پایگاهی از داده‌ها بود که توسط شهروندان شکل می‌گیرد. پس از سخنرانی ایشان دکتر بوربور درباره‌ی این ایده، این چنین گفتند: این [ایده] در واقع همان مشارکت شهروندان در امور شهری است؛ ولی به عنوان استفاده‌ی یک ابزار برای کمک‌کردن و تسریع و جمع‌آوری یک سری از ایده‌ها. البته برای اینکه اجرایی و عملی شود، شهرداری باید تشکیلات نسبتا بزرگی را طرح‌ریزی کند. پس از صحبت‌های دکتر بوربور، نوبت به داوری آقای درویش رسید. به نظر من هم طرح خانم مقدمی طرح خوبی است و اگر به تمام آرمان‌هایی که در آن اشاره شده است، عمل بشود می‌تواند از منظر محیط زیستی هم تاب‌آوری شهری را افزایش دهد. آقای فاضلیان نیز ضمن تشکر از خانم مقدمی درباره‌ی این ایده چنین گفتند: دغدغه، خیلی دغدغه‌ی درستی بود؛ مسیری که انتخاب کردند خیلی مسیر پیشرویی بود و با دغدغه هم سازگار بود. این که اساسا بستری را انتخاب کرده بودند که کنشگری شهروندی را هم تسهیل می‌کند، این هم به نظر من اتفاق درستی بود.

سخنران بعدی، خانم حوریه سیل سپور، معمار و پژوهشگر مرکز نوآوری شهری تهران به ارائه‌ی ایده‌ی خود پرداختند. ایده‌ی ایشان استفاده از ظرفیت‌های پارکلت برای آسان‌کردن فاصله‌گذاری اجتماعی است. در حمل و نقل پیاده ما تنها از میان فضای کالبدی شهر عبور نمی‌کنیم؛ بلکه برخلاف سواره به طور فعال در پویایی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مکانمان مشارکت داریم. اما در حال حاضر در بسیاری از پیاده‌راه‌های تهران نیازهای حرکت پیاده نادیده گرفته شده و با توجه به اینکه افراد در گونه‌ی حمل و نقلی پیاده بیشترین سطح تماس را با فضای شهری دارند وضعیت موجود در شیوع و گسترش کرونا بیش از پیش مسئله‌ساز شده است. ایده‌ی خانم سیل سپور، تبدیل فضاهای پارک حاشیه‌ای در برخی مکان‌های مشخص در شهر به پارکلت است. دکتر بوربور درباره‌ی این ایده این چنین گفتند: اجرایی شدن این جور مطالب چند زیرساخت اساسی لازم دارد؛ یکی این که آلودگی هوا و کلا خود هوا باید مناسب باشد. این جور مطالب بیشتر در ممالکی که آب و هوای متعادل دارند خیلی مورد توجه است. در ممالکی که خیلی سرد هست زمستانشان و یا تابستان خیلی گرمی دارند، این مطلب خیلی مورد توجه قرار نمی‌گیرد. آقای درویش نیز این ایده را محیط زیستی‌ترین ایده‌ی مطرح شده دانستند. ایشان همچنین افزودند: همه‌ی کارشناسان محیط زیست در طول یکی دو دهه‌ی اخیر تاکید دارند که مبلمان شهری باید از خودرومحوری به سمت بومی‌محوری و زیست‌محوری تغییر کند. ما باید کاری کنیم که شهروندان داوطلبانه خودروهای شخصی را کنار بگذارند و از دیگر Mode [2]های حمل و نقلی استفاده کنند. بیشتر پیاده‌روی کنند. بیشتر دوچرخه‌سواری کنند و یکی از الزاماتش این است که شهر دلپذیرتر باش برای پیاده‌روی و دوچرخه سواری و این پیشنهاد می‌تواند آشکارا در این راستا عمل کند. به عقیده‌ی آقای فاضلیان نیز ایده و ارائه‌ی خانم سیل سپور دارای صورت‌بندی دقیقی بود. به نظر من جذابیت این طرح، در انسان‌محوری آن است؛ یعنی محیط زیست‌محوری را دارد اما بالاتر از آن انسان‌محوری را دارد. ما در شرایطی در تهران قرار گرفتیم که مردم خیلی کم‌تر با یکدیگر معاشرت می‌کنند… پیاده‌روهای ما صرفا محل عبور بود و ما محل مکث و محل معاشرت نداشتیم. این [ایده] با همه‌ی Detail هایی که در اجرا هم هست که هم می‌تواند فضای سبز را داشته باشد [و] هم می‌تواند مبلمان شهری متفاوتی را داشته باشد می‌تواند یک فضای مکث و فضای معاشرتی باشد و دامن بزند به گفت و گوی بین شهروندی. در حین ارائه‌ی خانم سیل سپور و همچنین داوری داوران، شنوندگان نیز از این ایده استقبال کردند و در پیام‌هایشان آن را انعکاس دادند.

سخنران بعدی آقای علیرضا زمانی، کارشناس ارشد مدیریت شهری و نماینده‌ی شورایاری مردم محله‌ی بیمه در تهران بودند. ایده‌ی ایشان استفاده از زمین‌های بایر، دایر و موات و همچنین زمین‌های خاکستری و قهوه‌ای برای تامین سرانه‌های محلات تهران است. به گفته‌ی ایشان با دیدن نقاط ضعف در طرح‌های تفصیلی و جامع و مشکلات و کمبودهای سرانه‌های شهری من به این ایده رسیدم. این ایده در راستای توسعه‌ی میان‌افزا و رشد هوشمند شهری قرار می‌گیرد و شما بهتر از من می‌دانید که از حصول رشد هوشمند و توسعه‌ی میان‌افزا افزایش دسترسی به کاربری‌ها و به موازات آن کاهش سفرهای شهری و سرانه‌ی استفاده از وسایل نقلیه است که در جهت پایداری و ارتقای سلامت شهروندان و توجه به مسائل محیط زیستی است. آقای زمانی محله‌ی بیمه را به عنوان نمونه‌ی موردی این ایده برگزیدند. آقای دکتر بوربور درباره‌ی این ایده اینچنین گفتند: این ایده بسیار قابل توجه و خوب بود؛ از این جهت که یک محله‌ی کوچک و اجزای آن مورد بررسی قرار گرفته بود. قسمت فضای سبز پارک که نشان دادند که تجاوز زیادی به آن شده بود. همانطور که قبلا گفتم باید توجه شود که  فضاهای سبز مورد تجاوز قرار نگیرند و این از وظایف شهرداری است و سعی شود فضاهای بزرگ‌تری به عنوان فضاهای بزرگ‌تری به عنوان فضای سبز ایجاد شود. در ادامه‌ی سخنان دکتر بوربور، آقای درویش نیز این چنین گفتند: پیشنهاد ایشان، پیشنهاد قال تاملی است و به شدت می‌تواندسرانه‌ی فضای سبز و تاب‌آوری شهری را افزایش دهد. می‌تواند کیفیت زیست را افزایش دهد. می‌تواند ظرفیت گرمایی ویژه را افزایش دهد. می‌تواند تفاوت دمای شب و روز را کاهش دهد. این‌ها همه در جهت کاهش اثرات نامطلوب جزیره‌ی گرمایی و آلودگی صوتی است و شاخص‌های محیط زیستی را در کل می‌تواند ارتقا دهد. اما باز نکته‌ای که خیلی مهم است میزان عملی بودن این طرح است. آقای فاضلیان نیز ار ارائه‌ی آقای زمانی تشکر کردند.

آخرین سخنران دومین رویداد شهر برای شهروند خانم بهاره فدایی دهکردی بودند. ایشان دانش‌آموخته‌ی معماری هستند و به گفته‌ی خودشان چند سالی است که در ساخت هیچ ساختمان جدیدی سهیم نبوده‌اند؛ چرا که باور دارند که ما به اندازه‌ی نیازمان ساختمان داریم و باید از تمامی پتانسیل این ساختمان‌ها استفاده کنیم. برای من تهران یک جای خالی بزرگ دارد که من به آن می‌گویم فضای همدلی. فضای همدلی حسی شبیه به خانه‌ی پدری، شبیه به خانه‌ی مادربزرگ است که فضای امن و خلوت است که بیقراری‌های روزمره‌ی ما را به قرار یافتن ترجمه می‌کند. آقای دکتر بوربور نیز با موضوع مورد ارائه‌ی ایشان موافقت کردند؛ اما این موضوع را جزو وظایف شهرداری به شمار نیاوردند و آن را بیشتر در حوزه‌ی علوم اجتماعی دانستند. این به عقیده‌ی من جزو وظایف شهرداری نیست. یک مطلب علوم اجتماعی است که در نقاط مختلف دنیا بخش خصوصی افراد و تشکیلات نیکوخواهانه این کار را انجام می‌دهند. آقای درویش نیز این ایده را هم جهت با زیست‌پذیرتر کردن شهر دانستند. اما این نکته که چگونه این اتفاق بیفتد و ساز و کار آن چه باشد نیز مهم است. در ادامه آقای جعفری درباره‌ی ظرفیت ایجاد چنین ایده‌هایی از آقای فاضلیان پرسش کردند. آقای فاضلیان دغدغه‌ی ایجاد چنین فضاهایی را درست دانستند. در ارائه، وزن دغدغه خیلی پررنگ‌تر از ایده‌پردازی بود. اگر یک باز بینی در ایده داشته باشند به این شکل که مردم فضاهایی را در محله‌ها داشته باشند که معاشرت بیشتری بکنند و با یکدیگر گره‌گشایی بکنند. این گره‌گشایی ممکن است از جنس مسائل کالبدی یا مسائل اجتماعی یا مسائل فرهنگی باشد.

در انتها نیز آقای جعفری ضمن تشکر از مشارکت شهروندان مسئولیت‌پذیر، به ادامه‌ی این روند مشارکت ابراز امیدواری کردند. ما برای همه‌ی شهروندان شهر این ظرفیت را قائلیم که برای بهتر شدن، زیباتر شدن، باکیفیت‌تر شدن قدمی را بردارند. ایشان همچنین به اهمیت موضوع مشارکت شهروندان در شهر اشاره کردند. در پایان رویداد نیز ویدیویی از سخنرانان به اجرا در آمد. در هر رویداد پس از امتیازدهی داوران، سخنران برگزیده به منظور حمایت از ایده‌اش مشخص خواهد شد.

تهیه‌ی گزارش: مریم محمودی

[1] تلفن هوشمند

[2] منظور شیوه‌های حمل و نقل است.