مشارکت شهروندی
در سال ۲۰۰۰ یک انفجار در انبار یک کارخانه در هلند، یک منطقه با نام رومبیک را تخریب کرد. در این انفجار ۲۲ نفر کشته شدند و بیش از ۹۰۰ نفر نیز مجروح شدند. بعلاوه، خانه ۱۵۰۰ نفر از شهروندان نیز تخریب شد. رومبیک در واقع یک محله فقیرنشین مرکز شهر بود که بیش از ۵۰ درصد از واحدها، مسکن اجتماعی به حساب می‌آمد.
در همان هفته های اولیه پس از فاجعه، اجماعی گسترده در این شهر به وجود آمد که افراد آسیب دیده باید نقشی حداکثری در فرایند بازسازی این منطقه داشته باشند. بر این اساس تصمیم گرفته شد تا نگرش شهروندان در مورد محله ای که می خواهند داشته باشند باید منبع اصلی برای طراحی منطقه باشد. در این راستا چندین جلسه نظرخواهی با افراد مختلف محله داشتند حتی با کودکان شهر!
- یکی از اقدامات شهرداری رومبیک در مراحل اولیه کار، اجرای پروژه “سازندگان فردا” بود که در مدارس ابتدایی شهر اجرا شد. در این طرح که با کمک داوطلبانه هنرمندان و طراحان شهری انجام شد، از کودکان خواسته شد تا شهر مطلوب خود را به تصویر بکشند که نتایج این پروژه در نمایشگاهی به بازدید عمومی گذاشته شد
در نهایت در مورد رومبیک باید به این نکته اشاره شود که حدود ۴۰ درصد از ساکنان اعلام کرده بودند که دیگر قصدی برای بازگشت به محله ندارند اما مطالعات نشان داد ۴۸ درصد از کسانی که تمایل زیادی برای بازگشت و سکونت در محل داشتند، در فرایند مشارکتی طراحی محله شرکت کرده بودند. در مجموع می توان گفت که پروژه طراحی مشارکتی رومیبیک یک نمونه موفق از مشارکت عمومی با درصد قابل پذیرشی از مشارکت افراد محلی بشمار می آید.
با گسترش جوامع و رشد شهرها، مشارکت یکی از مسایل محوری توسعه اجتماعی و شهری می باشد. به گونه ای که صاحب نظران، مشارکت را حلقه گمشده رشد و توسعه شهر ها می دانند. یا افزایش مشارکت مردم در امور شهری میتواند در ایجاد تعامل شهری نقش ارزندهای را ایفا کند. اگر شهروندان مشارکت در شهر را مشارکت در سرنوشت خود بدانند در این صورت زمینه را برای تغییر و تحول در جهت پویایی شهری آماده خواهند ساخت و در واقع از مشارکت به عنوان حلقه مفقوده توسعه یاد میشود
مشارکت در نوسازی بافتهای فرسوده تحت تأثیر عوامل مختلفی است که سرمایه فرهنگی و اجتماعی مهمترین پیش‌نیاز آن است.یافته‌ها نشان میدهد؛ سرمایه فرهنگی و به‌ویژه سرمایه اجتماعی بر مشارکت ساکنان در پروژه‌های نوسازی تأثیر مثبت داشته است. شاخص تعهد اجتماعی، حس همیاری و انسجام اجتماعی بیشترین تأثیر را بر کنش مشارکتی ساکنین داشته‌اند.سرمایه فرهنگی را، مجموعه‌ای از ارزشها و خصایص فرهنگی و رفتارهای زمینه‌ساز مشارکت دانسته‌اند که شاخص‌هایی چون تحصیلات و دانش، تعهد اجتماعی، حس همیاری و تعلق‌پذیری را شامل میشود. سرمایه اجتماعی را نیز می‌توان هنجارها و شبکه‌هایی دانست که امکان مشارکت مردم در امکانات جمعی را به‌منظور کسب سود متقابل فراهم می‌کنند و شاخص‌هایی چون اعتماد، انسجام و مشارکت اجتماعی را در برمی‌گیرد. **مقاله بررسی نقش سرمایه فرهنگی – اجتماعی بر مشارکت شهروندان در نوسازی بافتهای فرسوده شهری
اعتماد یکی از عناصر مهم سرمایه اجتماعی است که رکنی جدایی ناپذیر از مجموعه ثروت یک ملت است. در امر مشارکت وجود اعتماد ضروري است. مقاله نقش اعتماد عمومی در توسعه مشارکت شهرونداناگر چه اعتماد یک رخداد درونی است و مستقیماً قابل مشاهده نیست ولی یکی از مهمترین عوامل مرکزي براي توسعه ارتباطات فردي میباشد. وجود رفتارهاي مبتنی بر اعتماد در ارتباطات میان افراد، کمک میکند تا عدم اطمینان کاهش یافته و رضایت مندي را افزایش دهدبه رغم آن که دانشمندان علوم اجتماعی براي تعریف اعتماد، اهتمام زیادي به عمل آورده‌اند، با این وجود هنوز تعریفی دقیق و مورد قبول همگان از مفهوم اعتماد به عمل نیامده است.اعتماد یعنی تکیه و دلگرمی به شخصیت، توانایی، قدرت و راستی یک فرد یا یک چیز (اسمیت)
واژه مشارکت از حیث لغوي به معناي درگیري و تجمع براي منظوري خاص میباشدگائوتري در تعریف مشارکت میگوید: «مشارکت فرایندي اجتماعی، عمومی، یکپارچه، چندگانه، چندبعدي و چندفرهنگی است که هدف آن کشاندن همه مردم به ایفاي نقش در همه مراحل توسعه است»از دیدگاه جامعه شناسی مشارکت به معناي احساس تعلق به گروه و شرکت فعالانه و داوطلبانه در فعالیتهاي اجتماعی است و مشارکت در همه زمینههاي زندگی اعم از سیاسی، اقتصادي، اجتماعی و فرهنگی وجود دارد و نقطه عطف در مفهوم مشارکت در همه عرصههاي فوق ارادي و داوطلبانه بودن آن است.
الگوهاي مشارکتی الگوي مشارکتی اسکات دیوید سون
الگوي مشارکت فعالOECD
نردبان مشاركت ارنشتاين
در کل این الگوها به این صورت هستند که بعد اطلاع رسانی و مشورت منجر به مشارکت فعال میشود.
در پژوهش ربانی و همکاران (1386 (رابطه خطی و معنی داري میان رفاه اقتصادي و اجتماعی و مشارکت پذیري شهروندان یافت شد و نتیجه غالب این شد که مسئولین شهر اگر بتوانند اعتماد مردم را جلب کنند و از این طریق به رضایتمندي اجتماعی آنها بیفزایند در این صورت احساس تعلق آنان به منطقه مسکونی افزایش یافته و باعث مشارکت پذیري بالاتر آنها خواهد شد.
تنها وجود طراحان، معماران، مقامات رسمی و بودجه برای طراحی شهری و داشتن شهری پایدار کافی نیست؛ این گروه‌های مسئول هر چقدر هم دست‌به دست هم دهند تا شهری آینده‌نگر و موفق طراحی کنند بااین حال، بدون مشارکت و دلسوزی مردم به هیچ نتیجه‌ای دست نخواهند یافت.
بدون مردم و مشارکت شان هیچ طرحی پایدار نیست!
در کل این الگوها به این صورت هستند که بعد اطلاع رسانی و مشورت منجر به مشارکت فعال میشود.
در پژوهش ربانی و همکاران (1386 (رابطه خطی و معنی داري میان رفاه اقتصادي و اجتماعی و مشارکت پذیري شهروندان یافت شد و نتیجه غالب این شد که مسئولین شهر اگر بتوانند اعتماد مردم را جلب کنند و از این طریق به رضایتمندي اجتماعی آنها بیفزایند در این صورت احساس تعلق آنان به منطقه مسکونی افزایش یافته و باعث مشارکت پذیري بالاتر آنها خواهد شد.
تنها وجود طراحان، معماران، مقامات رسمی و بودجه برای طراحی شهری و داشتن شهری پایدار کافی نیست؛ این گروه‌های مسئول هر چقدر هم دست‌به دست هم دهند تا شهری آینده‌نگر و موفق طراحی کنند بااین حال، بدون مشارکت و دلسوزی مردم به هیچ نتیجه‌ای دست نخواهند یافت.
بدون مردم و مشارکت شان هیچ طرحی پایدار نیست!
نمونه های موفق مشارکت
ماستریخت هلنداحداث فضایی برای افزایش تعامل بین شهرداری و مردم، ماستریخت در سال ۲۰۱۲ شورای شهر ماستریخت در کشور هلند تصمیم گرفت فضایی ایجاد کند تا در آن شهروندانی که به آینده شهر خود اهمیت می‌دهند به طور مستقیم با مقامات رسمی شهرداری ارتباط برقرار کنند. در این مکان، مردم ایده‌های خود را با مسئولان به اشتراک می‌گذاشتند و از بین نظرات آنها بهترین‌ها برگزیده و در طراحی شهری به کار گرفته می‌شد. این شیوه به حدی با موفقیت روبرو شد که شهردار ماستریخت تصمیم گرفت آن را به یک فرآیند دائمی تبدیل کند و هر روز تعداد بیشتری از مردم را در این مکان گرد هم آورد.
ارائه خدمات دیجیتالی بیشتر برای ایجاد زندگی بهتر، گرونوبل فرانسهشهر فرانسوی گرونوبل یکی دیگر از نوآوران در زمینه افزایش مشارکت مردم در طراحی‌های شهری است که کار خود را با شعار “هر چه تنوع بیشتر، بهتر” آغاز کرد. مقامات رسمی این شهر با هدف افزایش سواد دیجیتالی شهروندان رقابتی بین آنها برگزار کردند که در آن مردم ایده‌های خود را برای به کار گیری خدمات دیجیتالی مفید و جدید در خصوص طراحی شهری ارائه می‌دادند
تجربه شهر آینده‌نگر، گنت بلژیکدر گنت، شهری در شمال کشور بلژیک واقع در ناحیه فلاندرز، کارآفرینان محلی، کارکنان سازمان‌های مختلف و برخی از مقامات رسمی شهر دست در دست هم تصمیم گرفتند شهری طراحی کنند که در آن هر شهروند نه تنها از پارک‌ها و کتابخانه‌های عمومی، بلکه از تمام فضاهای عمومی شهری نظیر خیابان‌ها نهایت لذت را ببرند.محل پارک خودروها در مقابل خانه‌ها در اختیار شهروندان قرار داده شد تا آزادانه و مطابق میل و سلیقه خود از این فضاها برای زیباسازی شهر بهره برند؛ برخی از مردم در این فضاها به کاشت درختان و گل‌های زیبا پرداختند، برخی از شهروندان از وسایل بازی نظیر سرسره و تاب در طراحی فضاهای خالی مقابل خانه خود استفاده کردند و برخی دیگر نیز میز و صندلی‌هایی در فضاهای خالی نصب کردند تا در آنجا به مطالعه یا صرف غذا و نوشیدنی بپردازند.
شهر له تبتشهر”له” در ايالت باستانی لاداخ تبت واقع شده و مركز اين ايالت محسوب مي‌شود. و داراي بافت باارزش تاريخي، بالاخص در بخش مركزي ميباشد. شهر “له” 25000 نفر سكنه دارد.از آنجا كه بخش وسيعي از جمعيت اين شهر را گروه‌هاي كارگر داراي مهارتهاي لازم تشكيل مي‌دادند، در تحقق طرح سعي بر آن شد كه از اين مهارتهاي محلي به ويژه مهارتهاي زنان استفاده گردد.
- مقاله رويكرد مشاركت جويانه در نوسازي و بهسازي بافتهاي فرسوده شهري
مزایا مشارکت عمومی در طرح های شهریسهيم شدن مردم در قدرت و به دست گرفتن كنترل روند – افزايش سطح آگاهيهاي عمومي ساكنين بافت به لحاظ اجتماعي و حقوقي- ايجاد حس مسئوليت اجتماعي و تعلق به محيط زندگي – دخالت ارزشهاي اجتماعي- فرهنگي مردم ساكن درون بافت فرسوده در تصميم گيري‌ها – افزايش حس تعلق ساكنين و حفاظت و نگهداري آنها از اقدامات انجام گرفته درون بافت – تقويت شبكه‌هاي اجتماعي محلي- ايجاد علاقه و اعتماد مردم براي توسعه و پيشرفت – تقويت همبستگي اجتماعي و روحيه همكاري و همدلي ساكنان محلي – بازگرداندن مستقيم منافع طرحها به ساكنين اصلي بافت فرسوده
در نهایتدر شرایط امروز اگر مدعی شویم توسعه و پیشرفت شهر جز در سایه مشارکت شهروندان ممکن نخواهد بود؛ اغراق نکرده ایم. بر همین اساس قبل از هر چیز می بایست اهمیت مساله برای برنامه ریزان و مسئولین روشن شود.
نویسنده: مهدیه جلیلی
پیام بگذارید